SUONGPI -CHURACHANDPUR -LAMKA: Upa T Awnzagen

Bangcidan ale!

I khopi neisun uh Lamka khopi itai khawmna khua,ibelhkhawm uh,ivenkhawm uh,melma inan khawmna khopi ua pangkhawm, doukhawm ik sak lai in,ikhopi min khawng uh buaipih khonung in Kum 80/90 khawng ana teng miten biaihiai sahetlou a ina zat nungun Pu Amos Chongloi in Suongpi  or Tuibing cih zawkdi cih ahon gelh mawkleh,lamdang sakna hongpiang in kiselhun, j nak hun sanga pankhawm hun ahih dan thei kawmkawm in Pu Amos in agelhlouh lampang taklat louh theihlouh hi a ka theih man in tamlou kon gelh hi.

SUONGPI -CHURACHANDPUR
Kidupi 1 lai in gamkek British ten galphuala vapua ding non-combatant force or labour force ding ahon zong us,Nagaland,Manipur ,Mizoram leh Chin Hills apan British te huh dingin ahon kai khawm ua,tua a kuan nuamlou Kuki min in nana hel uhi. Tuatuh Manipur History ah Kuki-Rebellion 1917-18 ci cian teh in om a,eilawi in Zogal ina ci uhi. Unau Zouten ana zop ziak un  Tun bel Anglo-Kuki war kicita hi. Akuante bel Tuito galkap ici uhi.. 

Tua helna pen British te ngai khawk mahmah in Manipur singtanggam kiukna sehthuma hon khen geih in  North-west sub division (Tamenglong),North-East  Subdivision (Ukhrul) leh South-West Division (Suongpi) ahihi (Lecture on history of Manipur by Prof Ganggumei Kabui p.83). 

SUONGPI 
Suongpi hausapan apuak ahingei ding Suongpi khokiang ah ah sepaih (Assam Rifles) leh SDO B.C.Gesper toh Hong ki station ngal uhi. Hiangtam ( Singngat) khokiang ah leng sepaih koih in om uhi.( Mangkang Gamkekte nuaia Zomite by Dr Tualchin Neihsial) page 94.. Tuamun pansan in Kuki Rebellion tuh betdsih in om hi. Akuante ,tuito galkapa kuante ahong tun un B.C Gesper galkapte vaidawnna thupitak bawla tua Suongpi mun ah,Manipur Maharajan Churachand cialin aom a,amah ahong hoh a kipan tua Suongpi mun ,SDO office omna tuh Churachandpur  cin min phuah in omta hi. Suongpidistrict,Suongpi sundi ion bel akicih lam kithei khalou hi.

Tua Kum tuh 1921 ahi.
Tua hun lai in Lamka khopi tuh akisat nai kei a,Tuithaphai cu gammang lak,sing lianpipi pouna,pumpeng sah taktak na gam  ahi a,gamsa cituamtiamtuam sazuk,sakhi,ngal betna mun,hunting place ahi a . ,ole natan crocodile Natan muh in om hi.( H.Ginsum) Lamka vangkhua page 5. Lampi Gina leng aom kei a sepaihten leh SDO te bel gamlak a sakol in apai uhi.

Tua hun laiin Manipur Political Agent Mr.N.ACosgrave hi a,leng peñ,Sir Churachand Singh ahi a,South-West SDO B.C Gesper ahi. Tua Churachandpur pen Sakol akhual zinna uh ahi mai.lampi dukdak omlou in gammang lak zawi aom lel hi. Hucibang buai ah Kuki Rebellion tuh ahon ching fel uhi.

Hucihsung in Sialbu hausa Roupiang tapa nihna,Phungkhothang in BC.Gesper laka phalna la in tua gammang lak ah 1929/30 huhtu bang zah hiam toh hiai pumpeng lak ah khua ahon satta hi. Akhosatdan leh thilbang kim Hiangtam Lamka EBC saptuam record ah muh theih ding. Tua khua min dingin  Hiangtam Lamka  cih in om a,tutan in huai min puden lai hi. 

Hiangtam kici Singngat khonuai a khomin ahi ,Churachandpur lam manoh na leh Hiangtam lam manohna Lamka mun ahihman in Hiangtam Lamka cih in om hi. Amah sat toh kituakin anuai lam ah Pu Zenhang in khua hon saat nawn in Bijang loubuk hon ci a taelkhat teng amah khua Lamknuai kici a,Hiangtam Lamka pen *Lamka Tung kici a,akhung in Zenhang Lamka kici nawn hi .Huciin huai hun vek mah in Rengkai,Hill town ,Gouchinkhup veng te sat in Hong om hi. Huciin mi hon pemlut tam deuhdeuh in Lam khua tun mimit tunn khat hongsuakta hi.

Hucihhun lai in Kumpi in Sub-Division hon subeia ,Churachandpur headquarter leng nutsiat di in Hong omta hi. Huai hun lemtang a la in NEIG Mission Gen.Secretary Coleman leh Dr.Crozier in  tua Govt.establishment nawtsiata a om Ava nget uleh Leengpan nana phalsak in Assam Lahipur a Mission Headquarter tuah a om in 1930apan in Churachandpur cu NEIG Mission  in ahon luahta hi.Mussion in school te Hong in,Printing Press bang nei in ,Damdawiin khawng toh ahon ciangun,mipite a ding in Khanna ding a naubluai ,credle ahong suakta hi. Kidupi II lai in kinuse mah leh kidoubzoh in kiluah nawn a hai.Hiai Mission in aluaha pan Churachandpur kizang thou mah leh Churachand,Mission Compound cihte in kilou tangpi hi.

Tuazoh in Kidoupi ahong bei toh,Manipur solkal inleng Hill administration hon bawl thakin Sub-Division headquarter ahon bawl thak a ,office lui  Churachandpur headquarter  lui Ava etciang ua luah di omnawnlou as hidinga, Pearsonmun te ava et hang un Hiangtam Lamka  area ah ahon koih ua tua DC quarter ah,a mun min ding in in mipi ngaihdan le lase lou in Churachandpur hon cimawk uhi.. Himahleh agam min patta bel Phungkhothang village patta mah hilai lai a,atengten Lamka ici vek ua,Government in bel Churachandpur mah zang ua,mipiten leng Government toh kisai ahih ciang in zang xeuhzeuh mah leh tangpi in Lamka mah zang tawntung uhi.

Tutung Meiteite toh ibuai a kipan hiai Meitei min pu khawng nuse vengveng lehang icih lai in Meitei lengte ngaina a khelah lolai bang om ihi uhia,ahih kei leh a om sa Lamka min thaibuai sawm himhim ihi uhia, Suongpi or Tuibong cih khawng Hong kilang dedek mawk a. 

Tua banga phatuamloubpi khawng kisel sel sangin igal zouphot ni ,, siamsinna theiten siamsin in, sumdawng theiten sumdawng in ikhopi ,itaikhawmna khawmpi a khang in masawnni. e ng 'Namcih Zata tuibang gawmna,tuanglam minthang vangkho nunnuam,na sung ah ngabang lengten,na pal niingbang honzouta ta nung.

Lamka vangkho nunnuam o.
Share:

No comments:

Post a Comment

Comments not related to the topic will be removed immediately.

Recent Posts

Popular Posts

Articles

SUBSCRIBE

Thangkhal Bible in Mobile

Mobile phone a Thangkhal NT Bible koih ding dan

Read Thangkhal NT Bible

JOIN KV fb

ZOMI FINS

PHOTO GALLERY

THANGKHAL COSTUMES
TBCWD TOUR 24-Sept-2022
Kulhvum Prayer

Blog Archive