EXCLUSIVE INTERVIEW: DR. GEORGE T. HAOKP

Intending Candidate, Manipur Legislative Assembly Election
59-Saikot (ST) Assembly Constituency, 2022

ZOGAM TODAY: CAMPAIGN LAM LAH PANTA?
DR. GEORGE T HAOKIP: Gamsunga mipi hahsatnate, lampi hoilou, tuine tuidawn hahsatnate Shining Saikot Team toh vehna ka neipan uh ahita, ahin Covid-19 pandemic jieh in hahsatna tamtah akituo hi. Pasian muong pum a i gamsung ua kikhelna dihtah puolut ahina dinga ka lunggeelte tangkouna (campaign) te khu jaw tan a mipi theisiem sah ding chi ka tup ahi. Sum le pai neilou ka hin ahin mipite apilta ua nidang banglou in sum leh pai sang maban a development leh nam politics bangchia i bawl ding uh chite khu genkhawm ding tamkhu masanga ana um khalou kei campaign bawldan chu ahi.

ZT: BANG JIEH A ELECTION TET DINGA KIGUONG NA HIEI?
GTH: Indian representative democracy nuoia a ut teng in election atet thei uhi chi man a chance ka lah a election tet ding ka chi ahisih. Election ka tetsawm najieh tam nanleh thum hing gen va'ng: 1) Mipi nna sepnuomna shisan ka nei in, Pasian in i jat nuomna lampi khu vaigei nanleh siljousie nusia a mipi nna sep ding ka chi ahi. 2) Anihna khu gam le mipi ngailutna nei a kipedoh mi phabep a um louleh imaban uh buoi dinga ka mu ahi. 3) Athumna ahileh 59-Saikot Constituency khu phung leh tang tribe tuomtuom tenkhawmna munpi khat ahin, ka kichiemna khat aumin, hikhu kum 5 sunga Manipur singtang gamkai/constituency telah a akhangtou pente lah a khat hisah ding, lemna leh kitahsanna tribe jousie kikal a siemding tupna ka nei ka suhbuchin nuom ahi. Tulai tobanga eimi te'n MLA hoi i ngai poimawna uh ka theikha sih. Jatdang namdang tualeh koi party le government hinanleh nuoisie tah a i kibawl na'u, 4th class citizen dana i kibawlnate khu kapawna taluo in, eite simmaw leh dawnta'h a hing neilou solkal hihen melma hijong leh kidintepi dinga ka kipankhie ka hi. Thanop jieh a election tetsawm ka hisih, a kipiekhie jaw ka hi. Tulai i nam uh thangpaina leh hahsatnate ka mu a keima ngel jong victim ka hijieh a sapna ka tan, ka saan ahi.

ZT: EDUCATION LAM AH LEKHA BANGTAN NA SIM TUALEH BANG SEM?
GTH: Post Graduate MA first Class Political Science in ka na jou a, Ph.D ka jaw nua in Post Doctorate jong ka joutou lai a, tuletu'n Indira Gandhi National Tribal University, Department of Political Science and Human Rights ah Assistant Professor ka hi.

ZT: BANG PARTY TICKET A NATET DING AHIEI?
GTH: Party ticket khu election kaina ding maimai a geel, ka kaidoh poupou leh ahoimai chite'n party lienlien, sumhau party te lungsim neite atai lele ua, kei geeldan vang khu jattuom ahi. Party sanga mipi a kinep ding, mipi tahsana tan ding, mipi toh dinkhawm ding poimaw ka sah ahi. Nam Politics leh Development Politics kichi khu atuom chiet sil nih ka gen ahi in, tuakhu nam/ethnic politics bawlphat hun ahi. Kikhelna (change) atunlou akhaw dan mipi theisiemsah ding, tulaitah i dinkhawm lou ua ahileh i maban uh abing ding dante khu mipi muchiensah ding, phung-le-tang jousie sopi/unau a geelding hite khu poimaw ka sahin, mipi'n atheisiem thei a ahileh dinkhat a kiding khawm thei ahi. Mipi toh dinkhawm ding khu ka tup pen ahi. Party ticket khu eite a chiding regional political party lah i neisih un mipi toh dinkhawm ding khu ka kinepna hiden ahi. Ahin, party khat bellou theilou ahitah a ahileh ka worker-te ka dong ding, amaute lemsah penpen khu hiding ahi.

ZT: NAMKHAT IHINA UAH EITE A DING POLITICAL PARTY KHAT NEI LEH NEILOU DING BANGTAN A POIMAW IN NA MU EI?
GTH: Socio-economic interest suhbuching nading, political objective i neite uh manaw nadinga eite a chiding political party khat neiding poimaw laitah ahi. Tamkhu tahsuo ahimasie a politics a minungdel leh mi khawtuona poimaw bepmai a i um diu ahi. Political party khat siemdoh nading in keima ngel Convenor hinan ana kibuoipi in Kuki Inpi Manipur (KIM) in anapom tahlou jieh in tuni tan a kitangden ahitai. India tobang developing gam ahileh chi-le-nam tamtah tenkhawmna gam ah electoral politics in nam khankhuo asiem theipen, tuoleh political bargain bawltheina ahin, hijieh a khu eite a chiding political party khat, tup leh ngim hoitah neikhat aum poimaw ahi.

ZT: NA KAIDOH LEH BANG NA BAWL MASAPEN DIEI?
GTH: Mipi'n nang kaisah ua ahileh na suo (servant) ua ka pan ding ahi a, noute thakhel ding bou ka hi. Hikhu MLA khat hina dihtah chu hiding doltah ahi. Adih tah a nasem dinga MLA khat hikhu thilnuom ahisih ding. Nang kaisah uleh MLA khat hina a "oath taking" ka bawljaw ni 'day one' a pat eimite refugee/foreigner ahi chiteloi leh i laibute uh simmaw tah a haltumte, i historical site te uh amau dan a kigente, i gam ua tamte ka kidintepi (doudal) ding ahi. I gam uh lahpia nadinga Forest Reserve a kikoi jousie nua lahdoh nadinga ka pan ding, ka MLA guolpi eimi koi hinanleh mipi'n bawn theilou chi a gam-le-nam sietna dinga nampi against a suaikai sawm, meeting a pan sawm, melmate policy agu a jop, etc jousie ka doudal ding tualeh mipi theidinga ka phuondoh lai ding ahi.

ZT: SEPKHIET DINGA NA GEEL PHABEP NA HING GEN THEI DIEI?
GTH: Ahun dungjui a nampi phattuomna dingleh ka constituency khantouna dinga sepkhiet ding leh tai lele nading umjing ding ahi, ahi'n ka kaidoh leh magen thei sepkhiet dinga ka geel ka kichiemnate khu a nuoia te ahi.
1) Innten hahsa tualeh MLA aum vanga ngaisah a ana umlou innsung gentheite family khat ah Rs 4000 rehabilitation a ka pieh ding ahi. Tam ahileh ka kaidoh ni apat ha (month) 20 sunga kipekhie ding ahi.
2) Imphal a Saikot gamkai mipite dinga guest house 'Saikot Guest House' khat ka bawl ding ahi. Ana asa damlou a kijen, khuoljin, exam bawlte tualeh kin dang dang a Imphal a pansahna leh giehna mun hiding ahi.
3) Khuo jousie a Skill Training Centres (STC) ka bawl ding ahi. Khuoneute ahileh khuo bangjat hiei khat gawmkhawm hiding ahi. Kum 5 sunga khangtha 20,000 beh in kivahna kham lawdoh nathei nasepna (self-employment) pieh ding tupna ahi.
4) 'Saikot Entrepreneur and Enterprise Support Centre' (SEESC) kichi khat kibawlkhiet ding tam nuoia khu subsidiary tualeh interest tawmnou a khangtha nasepna neiloute leh numeite kitoudelna dinga loan akilah thei ding uh ahi. Tualeh adang khat 'Saikot Farmers Support Centre' (SFSC) nuoia loubawl mite loan kipe ding ahi.
5) Gamsung jousie a lampi lien leh neu, khosung lamliente apoimaw jousie suikhiet a phase wise a lampi siem ding, leidaw ding, nna hoitah a kisem hinai chia etkai a khangthate pang ding uh ahi.
6) Khuo jousie a 'Mini Cultural Centre-cum-Village Authority Office'(MCC-VAO) ka bawl ding ahi.
7) 59-Saikot Constituency mipi a dinga Sports Academy ka bawl ding ahi. Tam khu gamsung a khangthate sports lam a masawn nading lampi sielna ahi.
8) Khuo jousie a tuikhawlna (water storage) bawl ding, apoimawna khuo leh gamte a dawn ding tuisieng (drinking water) supply system tunsah ding tualeh apoimawna munte a Community Public Toilet (CPT) bawl ding, apoimaw dang government administrative office leh police out-posts te koi ding.
9) Laisimte leh nasepna suite adinga free coaching institute/centre hon ding, mun gamlate amun a apansah thei nading ua hostel toh umsah ding.
10) Khuosung Youth Club, Self Help Group (SHG) leh numei kikhaikhawmnate masang sanga thahat sah ding Special Package a kithuopina sum pieh ding.
11) Singtangmite leh hausate gam humbitna dinga chin-le-ha toh pan ka lah ding, historical site te venbit nadinga pan ka lah ding ahi. Hite lawchinna dinga hausate panna a CSO leh intellectual te apat kikai khawm Think Tank Committee khat MLA funded nanuoia siemkhiat ding.
12) Indian Constitution Article 371(C) in thaneina apieh banga Hill Area Committee (HAC) singtang gamsung leh tribal te venbit nadinga thaneina kiching pieh ahina dinga pan ka lah ding.
13) Manipur a singtang mite adinga Constitution of India Article 338-A nuoia State Commission for ST khat bawldoh nadinga pan ka lah ding.
14) State a ST reservation norms hoita a jui leh peipi ahina dinga pan ka lah ding.
15) Kuki-Naga gal laia khuo kinuasie jousie nuate'n kia thei nading leh gam patta te suh hing/suhdet ahina dinga pan ka lah ding.
16) Manipur Land Revenue and Reform Act singtangmite gam humbitna dinga khautah a venbit ding.
17) Kukite tunga NSCN-IM in gal abawl a shi leh amang, gam leh guo kilahpieh nathu genfel ahi masanga Government of India in NSCN-IM kihoulemna bawlpi lou nadinga pan ka lah ding.
18) Khuo tha kisatte recognition pieh ding in Development of SC/ST and Hills nuoia aum nadinga pan ka lah ding.

19) Manipur a tribal eimite mudana a tangkou kipawlkhawmnate banned/dan in akha kipawlkhawmna a koi ahina dinga pan ka lah ding.

20) Tu-le-tu a pei jing Suspension of Operation (SoO) nuoia political talks khu ka support ding akinlam a tup-le-ngim ibawlte uh muolsuo ahi a genfel nadinga Centre leh State ka naw ding.

21) Assembly Session leh Party Meeting te a hangsan tah leh pontho tah a pan ka lah ding, nam interest leh ka constituency dinpin pan ka lahpi ding.

22) MLA Local Area Development Fund nuoia na kibawldohte leh sum kisennate khangthate leh numeite makaina a kibawl committee khat in kumteng a audit abawl ding, mipi thei a phuondoh gige ding, tualeh

23) Rotation a Constituency ha (month) 4-5 tenga ka tawtsuo ding, hapta 15/16 tenga telephonic/online 'Direct Talk with 59-Saikot MLA' kichi nuoia direct a MLA pa toh kihoumatna thei ka bawldoh ding ahi.

ZT: INNSUON A RS 4000 PIEH DING NA CHI KHU HITHEI MAWNG DING AMA?
GTH: Tam khu Vote suina a ka gen ahisih, MLA i nei vang ua genthei hahsa leh lou nasemte, khuo taga tamtah tekhu amu ding uh leh atanpha ding uh ana um jellou, MLA-pa leh atung lama a bawlthei thei, agenhat themkhatte kihawm beijel ana hi a, genthei taga, minauta'ng, khuo taga, hammaw paumawte ana kidawnkha lou uh ahi. Mipin tahsanna athahbeh a suh hing ding tupna ahi. Rehabilitation Scheme khat ahi. Ka chinleh tamkhu ha 20 sunga ka muolsuo ding ahi. Tualeh tam vaiguon khu building 2/3 bawlna jatbep kisulut ding ahijiehin bailam tah a kibawl jou ding ahi.

ZT: HMAR, KOMREM LEH MINORITY ZOU TE DECIDING FACTOR HITHEI UH AHINA AH AMAUTE SUPPORT MUDIN NA KINEM EI?
GTH: Eimite lah a Hmar, Komrem leh minority te khu thudih leh adih theisiem a peipi ut ahi ua, tutung a koi hiei support ding chi athei ut ding uh ka gintat ahi. Amaute area akhu apeisa kum 30 huna pat development lut khalou, neelsieh a kikoi ana kingaisah lou ahi a, tutung akhu Hmar, Komrem teleh adang minority te siem ding khu amasapen (priority) pieh ding ahi. Sagang leh akimvel a khosa jousie Churachandpur toh kijopmatna lampi tohguon umsa khu honbei a black topping hisah ding ahi. Socially and Culturally a lunggeel khat a umkhawm thei nadinga kichimatna leh lam tuomtuom a kitanauna ngaikhoh ahi. Sagang Sub-Division khat a umsah ding, police station leh banking facility koi ding, water supply system hoitah a umsah ding ahi. Health Center, School, leh adang tamtah Sagang-Samulamlan area ahi donlou a kikoi kimudoh in phamaw kasa taluo ahi.

Tualeh, water supply system khu Saikawt a umlou ahi, mipi in akhanga kihinsuona a aneisun uh Tuithrapui Water (Khuga River) khu mining leh environmental pollution jieh a dawnthei hitalou hi. Singat leh Saikawt kisuhtuona lampi khu khuo tamtah a dinga lampi umsun khat ahi, ahin donloua kikoi jing tualeh, India a defense personal ratio a gen dinga atamna pen khuo khu Saikawt ahi a, defense personnel te a ding welfare scheme umlou, tualeh adang tamtah jong um nalai ahi. Hmar sports person/youth te nasepna khu Manipur government nuoi sanga Mizoram government nuoia lut tamjaw ahi a, tuachi'n Hmar te ngaisah leh don a aumlouna uh phuondoh ding ahi. ITI Saikot amin a um tobang ahita, koima'n aphattuompi nawnlou ahi. Development khu kibanga hawm hun ahita. Hmar, Komrem, Zou, Vaiphei, Gangte leh minority dang dang te a dinga pan nasatah a ka lah ding ahi.

ZT: ZOUTE DINMUN BANGCHIN NA MU EI?
GH: Saikot Constituency sunga suopi Zou population tamtah um ahin, amaute khu dawnlou leh ngaisahlou a hing um jing ahiua ka kaidohleh Zoute khantou sem nading leh amaute identity, culture leh history te venbit nadinga pan ka lah ding ahi. Zoute ahileh eimite lah ah lasasiem, mipha, khankhuo peipi siem ahiua sangtah a ka ngai sang ahi.

ZT: ELECTION CHIENG ARMED GROUPS TE'N PAN ALAH JEL UH A KICHI A, AMAUTE KITHUOPINA UMLOU A KAIDOH DI'N NA KIGINGTA NAI?
GTH: Sum thahatna, thagum leh meipum manga election i bawl uleh vang vote khat jong ka mu ding aumsih. Singnuoimi te'n lamdih a thagum leh kigihna aman ding uh mawng ahi. Tam dinga khu jauhuoi chijathuoi um a thau nampin kidawm sah ma ahi. Thaulawngmu in melmate lang angat ding mawng ahi. Adihloua amite tunga aman khah tah ua ahileh mipi nuomlou ding ahi. Mipi thaneina mang a mipi dinkhawm ding ahi. Democracy nuoia free and fair a election a kitet ding ahi in, 59-Saikot ah koi kai nanleh jong eimi hithou thou ding ahi. Mipi'n Voting Rights leh Human Rights kinei ahi in, tamte khu kithei a hangsan tah a pan ding ahi. Hausa te'n jong gamnuoi te'n adihloua election a gihna, fine, etc abawlkhum ua ahileh akidal jou uh ngai ahi. 

ZT: T.N. HAOKIP TOH NA KITET DING KHU NA KINGAP MAW?
GTH: Mitam tah in "T.N. Haokip sumnei ahin, sevice abawlpih tamtah jong um ding ahi a, tualeh kum 30 MLA ana tuh khat khun voter adetchet tamtah jong anei ding ahitain, tualeh gamnui suongnuoite ahing kilei kit ding, ama jong election kuonleh guta banga guhsim cha a jan nuoi leh hausa jousie suma ahing leikit ding, a Kendra donsih jongleh kaikit ding ahi naki ngap hina maw?" eichi ua ken ka dawnna khu: "Vanuoi history ka sim in aval behset chiengleh mipi kiphin a kikhelna tha tung jel ahi. Tua i dinmun uh khu val behset ahitai. Meipum le sum jeng injong tha aneilou nikhuo um ahi. Tambang nikhuo khu tutung a tun ding ahi. Koima angol tasih."

I gam uh enlah ten, hausa gam jousie Forest Reserve a koite, pu le pate theizingna historical site jousie kou a ahi chite, 4th class citizen a ei koite, ancestral land lumsuong kiphut jahdate, foreigner leh refugee ahi ei chite toh kibuon dinga ka kipiehdoh ka hi. Mipi pildoh a khemthei hinawn lou hi. Sum themkhat sanga gam-le-nam, tu-le-tate khankhuo ding mipin ahing teljaw ding, meipum gin sanga vote khat takhiel mipin ajaujaw ding uh ahi. Hibang nikhuo chieng a khu kikhelna (change) tung ding ahi.

ZT: HAUSATE SUPPORT MUDIN NA KINEM EI TUALEH KHOSUNG BANGCHIN NA SIEM SAWM DIEI?
GTH: Ka peipi political ideology ahileh hausate dinpi leh kithuopina ngen ahi. I gam uh Hausate gam ahi a, gam hutnuom jieh a MLA ka din ahi a, amauten ei support lou uleh amaute lawsapna hilou ding ama? Saikot Constituency sungah khuo 230 val aum a; khuosung siemhoi nadinga outside source/international funding hasui a kasui ding, MLA constituency fund leh aumsa State leh Central government fund toh abona i man uleh khuo jousie akipeidoh/akinuasie umkhalou a khuo khat a Lakh tamtah kihawm jou chiet ding ahi. Khuo jousie akibawlpha lou umlou khop a panlah ding ka chi tam Saikot MLA te lungsim a ana umkha vawt lou ahi a, hausate leh mipi in atheisiem uleh ei support ding uh ahi.

ZT: PHUNG LEH TANG IN JONG IPEI UA KOI PHUNG LEH TANG IN HING TAWSAWN AHIEI?
GTH: Phung leh tang khu khankhuo (culture) ahi a, suhmang thei ahisih, ahi'n, nam siemdoh nadinga phung base (pansan) a candidate tuplou ding ahi. Ka phung jieh a eiki dalbawl sang in ka phung min nuoimang ding ka nuom jaw. Melmate leh government in nang Thadou, nang Hmar, nang Kom, nang Zou, Haokip, Khongsai chi'n ahing ensih ua khat chouh a ahing mu uh ahi a, khat a dinkhawm a mijousie kibang a kingailut a nam siemkhawm a tualeh innten louten, ikhuolai dung te uh nuomtah a siemphat hun ahita hi. Eimite i ngolna uh khat khu phung i buoipi ua hun hoilai jousie i suhmang te uh ahi. Africa te thupil in "unau akihau leh ani tuo in ashi khawm, tuachieng midang ten agam aluo uh" kichi khu geeldoh hun ahita hi.

Phunga ki-etlou hiel ding ahi. Election tet dinga thutanna ka siem nikhuo a kipat "ka tang", "keima", "kou", "kou innsung", "kou phung" kichi kammalte toh ka kibottan ahi. Hmar jong ka hin, Kom jong ka hin, Vaiphei, etc jong ka hin ka phung khu "Saikot Mipi" ahi.

ZT: NA KAIDOHLE NUMEITE LEH KHANGTATE ADINGA BANG TOHGUON NANEI EI?
GTH: Saikot Constituency ahileh 60% phiel numei ahi. Numeite dinmun sangtah a dopsang (women's empowerment) pieh ding ahi. Numeite khu innsung nasep bou mawpuo ahita sih a, loukhou singpuo tualeh buoina jousie a amaute pan lahna ngen uh ahita a, numei jahtatna, damtheina ding leh masawn nadinga scheme leh constituency level a sil thatha ka puodoh ding ahi. Tualeh khangthate khu gamsung masawn nadinga jat ding government nasepna atamthei pen a pieh ding tualeh self-employment create ka bawl ding ahi. Lekha siemlou lekhasim lou, neilou ngaloute government service la amu jouloute, amau vangsiet ahi chia i maw et maimai ding uh ama? Family vahjouna kham sum amuna ding ua entrepreneurship hi'n adang skill base employment hijong leh bawlpieh ngai ahi. Tuajieh a tami lawchinna dinga 'Saikot Entrepreneur and Enterprise Support Centre' (SEESC) khat ka puokhiet ding nasep apat thei nading ua loan kipie ding ahi.

ZT: LOUKHOU (FARMER) TE DINGA BANG BAWL SAH DING?
GTH: Tam khu nasatah a ka geel thupi pen khat ahi. Hausa hita hen, khuo tagate hijong leh loukhou a kivahte i hi ua, farming sangtah a tawsawn a sum-le-pai, adamtheina uh, kithuopina, marketing facility te ngaikhaw sahpi ding kithuopi ding ahi. Tuajieh mama a khu 'Saikot Farmers Support Centre' (SFSC) ka bawlkhiet ding tami nuoia Centre leh State nuoia loukhoute kithuopina ding aumsate ka puolut ding tualeh subsidiary a loan ka hawm ding ahi. Tuaban ah khaichii tuomtuom, technology thathate jong akilah thei ding uh ahi. Koima gen ngailoua adeidei uh akitu ding uh ahi. Amaute loukhou lawchinna dinga ka pang det ding ahi. Loubawlte ka dinpi/panpi jieh a jail baang jutsa ka hi a, amaute adinga ka kot ka hawn jing ding ahi.

ZT: EIMITE TULAI NAM DINMUN BANG CHI'N NA GEEL EI?
GTH: Suo (servant) hina, Refugee hina, 4th Class Citizen banga mijousien ang bawl uh ahita a, eiten lah bangma in i lehthu jousih un, i dinkhawm ua, mipi thakhel MLA te'n jong chitah tah a pan alah lou ua ahileh i maban ding uh picture khu kimamu ahita. Guo ajuh kuon chieng ateptehna aum in, Tsunami aum ding chieng injong ateptehna aum masa a, eite makhuo bangchi bang hing hiding chi jong teptehna i mujou uh hitalou ama? Khanlaw hun ahita. Eimite douna a dan thatha kipuodoh i mu un, adal ding dihtah tekhu amasapen a i tundoh uh MLA te hiding uh ahi. Vanuoi history i sim leh aval sengseng chieng kikhel nadinga mipi sousang mawng ahi, hibang khat khu eite society a jong aum hun ahita. Mipite jieh a nampi um ahi a, amaute jieh a nampi lamkai leh mipi representative MLA/MP hithei uh ahi, mipi lung suilou mipi ading geellou, na semloute MLA a tundoh a power piehlou hiel ding ahi. Mipi a khahlaw doh louleh kikhelna bangma um tuom lou ding ahi.

ZT: TULAI GAMSUNG KIKHELNA (CHANGE) TUNSAH NADING THU AKIHA GEN IN NANGMA MUDAN A BANG KIKHELNA POIMAW IN NA MU EI?
GTH: I gamsung uah kikhelna (change) tunsah ding kichi adieh a khangtha ten adeisa tualeh keima ngel injong ka dinpin bangpen poimaw chi tamtah lah a akhaw deu phabep te ahileh:
1) Mipi ngaisahlou/dawnlou MLA, MLA teleh adang society a abawlthei athunei themkhat ten adihlou lamtah a akisamkai uh suhdih/suhbei ding. Thunei vaihawm (Power Center) i neite un nampi objective, vision leh agenda kichien anei ding uh, achitahpi ding uh, mipin jong tawsawn ding.
2) Nampi/public lamkaite solkal lunghawl, sum a leidoh theina (marketability of leadership) lungput neite dem ding, tunlou ding.
3) State Assembly leh Indian Parliament a nampi thakhel a palai dinga khangtha tha-hat, hangsan leh theina neite ahun toh kituo a sawn/tun ding.
4) Mipi adieh a khangtha ten nam makhuo ding geelna a panlah ding, apeikhiel thei/adihlou theiding te dal a pang ding uh.
Ahun toh kituo a development sanga nam/ethnic politics ngaisah a gam leh mipi makhuo ding dinmun venbitna nasep a poimaw pen a koi ding.

ZT: SHINING SAIKOT THUPI (MOTTO) CHIA NA TANGKOU IN BANG ATUP AHIEI?
GTH: Shinning Saikot ahileh motto chauh ahisih, panlah khawmna mun platform khat jong ahi. Tami nuoi ah 59-Saikot gamsunga mipi ateh akhang khangtha numeite, mijousie khat a dinkhawm a kikhelna dihtah tunsah ding, mipi in lamkaite tunga tahsanna leh kinepna atha a aneikia thei nading ua lamkai hoi siemdoh ding, democracy leh grassroots governance a mipi panlahsah ding, kum nga sunga Manipur singtang gamte lah a Saikot Constituency khu akhangtou pen hisah ding, Human Rights dopsang ding, thagum leh sumlepai a election bawl tawpsan ding, numeite thaneina pieh ding, gamsunga mipi hahsatnate leh akitahsapnate uh suikhieta a enkaitu a pan ding chite jousie tangkouna leh mipi theisiemsahna (awareness) piehna platform leh committee khat ahi.

ZT: KAAI DIN NA KIGINGTA EI?
GTH: Gamsung leh mipi a dinga ka dei leh ka tup mipi ten atheisiem ta un kala a, tuajieh in kaidoh/teelching ding in ka kinem ahi. Mijousie apil dohta un, bulem leh butah mipin akhenthei uh ahita. Mihing hina ah chitlouna dimset ka hima hi, ahi'n mipin nang teelching uleh ka jaw tan a mipi toh kithuo a nna ka sem ding ahi. Nang sotdoh uleh MLA ka hisunga building ka lamleh boycott hing bawl un, gam ka lei a khuo-le-veng ka siem a, business bawlna a ka neileh munchin ah ka lim hal un la'n ka constituency ah jong hing lutsah sih un. Ahi'n, bang hiei chia ka kaidoh loutah a ahileh mipite thutanna jahtatna neitah a ka pom ding ahi. Thagum kijah jieh, phung leh tang jieh a kaidoh joulou ka hikha levang vangsiet umtah hiding ah.

ZT: 59-SAIKOT VOTER TE KUNGAH BANG NA GEN NUOM EI?
GTH: Mihing hinajal in ka bukim naisaisih, chitlouna, sienlouna a dim ka hi. Ahi'n, mipin nang teelching uleh Pasian suongpum a noute jousie toh gam le nam a dinga pan hoitah a ka lah ding ahi. Abeisa a MLA phabep lawsap jiehin nam ngainatna a kipe doh a election tet kisawmte nasan mipin tahsan leh gintatna aneita sih chi ka thei in, ka gennuom ahileh mihing a kibang sih. Term ni ka chi sih term khat bou chance neipie unlah nei en mawng un. MLA khat hina a ka jaw tan a mipi toh kithuo a nna ka sep ding ahi. Neisot doh uleh MLA ka hisunga building ka sah leh boycott nei bawl un, gam ka lei a khuo-le-veng ka siem a, business bawlna a ka neileh munchin a ka lim hal unla ka constituency a nei lutsah sih un. Na suo (servant) ua pang ding in lungsiettah in na vote mantamtah uh eipie un, term khat ei enkhia un chia Mangpa leh Pasian min a ka hing nget ahi.

Courtesy:
Bruce K Thangkhal | ZOGAM TODAY  [May 9 & 11, 2021]

Share:

No comments:

Post a Comment

Comments not related to the topic will be removed immediately.

Recent Posts

Popular Posts

Articles

SUBSCRIBE

Thangkhal Bible in Mobile

Mobile phone a Thangkhal NT Bible koih ding dan

Read Thangkhal NT Bible

JOIN KV fb

ZOMI FINS

PHOTO GALLERY

THANGKHAL COSTUMES
TBCWD TOUR 24-Sept-2022
Kulhvum Prayer

Blog Archive