Lamka 2019 November 10: Integrated Mountian Initiative te sai na nuai a apaisa tarik 6 November 2019 in Shillong a NEC te office mun a Sustainable Himalaya Mountain Development Summit VIII kichi program om hi. Hiai hun ah ei Himalaya tang dung a state 12 omkha Jamu & Kashmir, Uttarkhand, West Bengal,Sikkim, Arunachal Pradesh, Assam, Meghalaya,Tripura, Nagaland, Mizoram leh Manipur a legislator tuamtuam MP,MLA leh MDC tetoh pang khom a tulai a khovel pumpin in a buai pih uh, kholum hatlua CLIMATE CHANGE pen ei singtanggam a tengten pangkhom in bang chi bang in panla leng ahoih dia chih kikup na ah MDC khat hih naziak in kei C T Lian leh Gouzamang a vatel ua hiai hun a kava thusun te uh leh akigen khom te tam Lou gen leng ka uh hi.
Amaute na muhdan :
Khovel alum dan kum teng in khantou tou a tulei kum teng in 1.5 celcius bang in khantou a ahih ziak in phaizang sangin tanggam ah 1.8 celcius bang in khang zou a hiai awl mawh huai mahmah chih ahi.
Banah hichi bang kholum khan hatziak in Himalaya tanggam vuk khal te atui hatluat ziak in Tuilian om mun sak tuan mahmah banah menchim chih te napitak in om mun sak a mihing te patauh sak, lauhhuai thong sak in mihing Hinkhua nakpi in nong kai sak chih ahi a hichi bang a mihing te hinkhua sunong kai tu Khualum hatlua (climate change) pen I control uh poilua ahidan gen uhi.
Aban expert ten a gen zel na ua, hiai kholum khang hatluat climate chance pen etkai nading in ina sep na mun te ua mei(electric) izat te uh pen solar power energy bang hydro power chih te hah zat leng naki in phatuam ding chin gen ua.
Huan i gamsung a vaihawm MP/MLA/MDC te toh pangkhom in nidang lai zek dan/nekzawn dan khek zek akitou delh theiding sumdonna ( Entrepreneurship) I tuailai te tung a bang bang hiam hih thei di om di ahi huchi a khualum hatluat ( climate chance ) a lah phatuam di, singtanggam a lah nekzon na hoih zaw piang thei ding chih ahi expert team thusun
Hiai thu gen khom ding in Shillong MP pa chair na nuai ah MP -2 ,Ex MP -1,MLA -16 leh MDC -4 leh Expert te leh IMI official 20 vel mai ah elected teng in ngaih sun na kinei chiat hi.
Hiai hun ah Pu M.Gouzamang Guite, MDC in hiai meeting a proposal a bawl dan in I singtanglou neihna in kum teng in gam lianpipi kivat in kihal tum hi.
Gentehna in khua khat ah inn 50 om hen la hiai khua teng in singtanglou nei ta leh lou ching 50 kumkhat in kivat in ki hal siang hi. Kumnga sung in Ching 250 bang kivat in kihal a himah leh a masa lamte bel hong hoih kik veve sam hi.Hiai in i gam kho hun leh vuahtui kiakdan suse ban mahmah hi.
Hiai control na ding in i luita te ah dam neu chikchik bawl a, huai tui pen amasa a ngakul supply sak di, huai a letkhete leichial/terrace cultivation a buhchinna dia zat dia ban ah a kim leh kiang ah horticulture crop te ching leng hoih ding hi. Hiai onnkuan khat kian hih leh leng kumnga sung a lou ching nga a vat siat ngailou in ching khat kia ah khosa in a dang ching li te suksiat louh in i gam tampi ki hum bit ding hi.
Hiai in khosakna detdou hon piak di ban ah i gam lum leh vot nak pi in contol tuam ding a, i gam hong hing in vuahtui bang hong tam tuam dia i nektak zonna mah ah leng khantouhna thupitak hon tun ding lamethuai a hi chi hi. .
Pu CTLian huai ban sun zawm in ei Singtangmite piching nung a lungsim khek haksa sate ihih na uah neuchik ihih ua patin singtang pansan a nekzon na di skill tuamtuam kisinsak masak ngai chi a, hiai bang kisinsak na om theih nading in central government in school teng ah livelihood skill training leh financial literacy te gel school subject a toi ding in compulsory in hoih koih sak uh henla Ministry of rural development leh Ministry of livelihood mission ten school teng ah workshop a machine toh practical a zil theih nading om leh etsakna ding in : Churachandpur context bang ah a gam a thil etin school teng ah
1. Teklei bawlna /Cement block bawlna machine
2. Gua a toothpick bawlna/Gua a singpek bawlna/Gua a keu bawlna machine
3. Singguithak hawng goina/Singguithak teh oil lakhiak machine
4.Natang kung khau a bawlna/natang chip bawlna machine
5. Carpentry workshop machine tuamtuam
6.Suanggoi na machine
7. Tui khaih siang na machine tuamtuam
8. Medicinal plant lakdan
9.Theigah lohdan leh atuisuk Dan
10.Akkhoi/vokkhoi/gankhoi/Ngakhoi/huan bawldan etc
Hichi bang siam sinna student khat in subject 3 chiat bek compulsory in toi sak let alet chiang ua hong siam ding ua in gam pansan a nekzon na gamlianpi suse lou a nekzon nadi tampi hong pian ding chih te gen hi.
A dang mitam zaw ten leng a ngaih dan chiat uh gen ua, I gam resources tamlua I lei hoih dan leh I gam a har tel lou a haichi te avalue omlua ahih dan gen chiat ahih ziak in marketing lam.ichauh luat vek ziak in loubawl mite vanlason ( mahajon) ten exploit nak lua uh ahih dan gen chia ua, a gam in marketing unit hoih tak khat setup thei chiat leng chih thu leng kigen in, I singtang mah pansan san a sumdon theih nadi tampi om ahih dan ki uang gen mahmah hi.
Huai hun a mukhiak etton tuak khenkhat ahih ahih leh midang teng a gam ua issue khenkhat climate change/Livelihood opportunity issue chih te elected ten table khat a gen khom thei chibang chuh pichin huai in etton tak lopetmah uhi.Huan mi gam a a public elected te uh naupang chikchik laisiam pipi ngen ahi uhi MLA khat bang kum 28 lel a upa ana hihi. Mi public elected ten ihih di uh le theih, ahih uh leng chaing tak in thei in gel thei mahmah ua eng luat in om uhi.
Shillong a ni 2 tamsung in thil tampi vakizil beh banah gamsung khat a teng khom te inkuan khat bang a ki it tuah a teng khom a, i Issue te uh table khat a gen khom zel a, ei ateng ten I gam mah focus chiat a,government kiang kia a kinga lou a, I gam a bang a kabawl theih chih zong a, I gam a teng a, I gam a nekzon a,I gam sih tum chiat thei leng deih huai isa hi.
CT Lian Guite MDC
No comments:
Post a Comment
Comments not related to the topic will be removed immediately.