Zogam Leidi Pawlpi in Rising Day 27-na Lawm

                                                    Leidi Paah Ki Mukhiet Dan

Lamka, April 16, 2015: Manipur sung hi’n India sung hi’n Zou nam adi’a poimaw mama Pu Zo Zogam Leidi Pawlpi in April 15 ni’n Fishery mun, Lamka ah a 27-veina Rising Day lopna nuom tah in nei uhi. Leidi Rising Day ah nupi 35 leh papi 50 banah khanglai phabeppi zong zau uhi. Sunni tum zen in Sannem Laa sa in nuomtah leh ki-khelahtah mai in pupa laa luite sah khawm ua, nitah lam in annkuang uum khawm lieiliai uhi. Zan hun ah zong sannem laa ngai tahtahte sah khawm in hun zang uhi. Zupi beel thum (3) kiteep hi. Tualeh Zampi kitum ging dung dung mai a, Khanglui lai hun a ki-um ma bang hiel hi. Tambang a pupate hun zahdan a zang tulai in a kivang a, sannem laa zong tulai khangtha te’n sah siem lou lai hi.



Zogam Leidi Pawlpi ahile April 15, 1988 in Saiboh khuo a phukhiet in ana um hi. Pu Selchinlaang (Saiboh) lamkaina nuoi ah Pu Zogam Leidi Party tutan in peitou zel zel hi. Tuletu a Leidi a lamkaite – Upa Enkhothang (Chairman), Pu S. Chinsuanlian (Secretary),  Pu Langsuankap (Info Secy), Leidi Pa (Father of Leidi) Pu Selchinlaang, Pu Stephen T. Semkholun (Adviser), banah Pu S. Lianzakap, Pu M. Thangchinsuan, Pu Khenmang (Zo Tumtai, Muallum), Zovakhu Pu Haumang (Chief of Sehken), leh adang dang zong Rising Day lopna ah tel uhi.

 

Sannem Laa sah siem/phuo siem leh lunglutte Pu Siandeithang (Kamdou Veng), Pu Kapmang (Zoveng), Pu T. Tualpi (Phailian), Pu Jamkhosoi (Zomi Colony), Pu Khamchinzam (Phailian), Pi Nianghoiching (Awnchinkap Veng), Pi Chiinneiching (Manniang Khua), Pi Goiching (Simveng), Pi Khaizanuam (New Zoveng), Pi  Ngaihoiniang (T. Munnuam) ban ah midang tampi zong pupa late sahkhawm uhi. Pu S. Chinsuanlian, Secretary, Zogam Leidi Pawlpi lamkaina nuoi ah meeting nei ua, tuanah Pupa late kepbit ding dan leh Khangtha te’n a zil (learn) thei ding dan uh saikhiet chi’n thupuahna nei uhi.

 


‘Leidi’ kichi pen Zogam a paah (flower) gimnam tui leh gimnam hat mama khat ahi chi’n Pu Selchinlaang (Leidi ana mukhetu) in gen hi. Pu Laang in tami Leidi paah pen Zodawn leh thaang lah banah Khaukual gamsung ah tam veipi ana sui ngai hi, chi. Leidi pen atangpi’n teh ni (2 leaves) nei hi, teh thum (3 leaves) te pen a nam hatlou kichi hi. A teh ni te kikaal ah a paah khat, tuibuh beel toh kibang hi. Tami paah pen a kung apat awnsuh (downwards) hi. Tami tuibuh bang sung ah Leidi tang (seeds/grains) dim phitphet in um hi. Huipi laang/hat chieng in Leidi tang gimnam pen saupi/gamlapi tan ah kizaa (smell) pha hi.

 


Ipu ipa khang in Leidi ana um hi. Ipu ipa te’n Leidi chi min ana lou ngai uhi. Ni khat Sannem Party ka bawl sawmlai un dahkal lang bang ka kinial uhi. Tua hun ah ken zong i party min ding in Zogam Leidi hisah ni ka chileh nupi pawl khenkhat in sepsop te chi’n hing nuisan uhi. Leidi iki chi keileh kei pai ding ka chileh  ka loite’n ang pawmpih uhi. Khenkhat in Gunpang Sannnem Party chi ding chi’n  Pu Selchinlaang in gen hi. Leidi a nam tui ziehin a gim kinam nuom ahihmanin i ngong (neck) ahilouleh kawng (waist) lahah ki-oh hi. Leidi a ki-oh chieng a nam (fragrance) pen i tahsah (body) tungah nam viuvieu zou hi. Leidi pen a minthanna mama khat ahileh a ‘gimnam’ ahi. Zogam muoldawn, thaang gam mi lutlouna, kawlbaang, singkung lah ah pou chi hi. Leidi pen April 15 ni’a a paah (bloom) kipan chi a, a gimnam kipatni zong ahi chi. A teh ni neite bek a gimnam um chi.

 


Leidi Pawlpi tup-le-ngimte ahile: Zou Suang phu ding (Zou Memorial Stone), Zou Cultural registration bawl ding (co-operative ah register bawl zouta), leh Manipur Museum ah Zou/pupa guollui vante koi ding (tutan in 47 items koi khinta) chite ahi banah Zou Sannem Laa kepbit ding chi atup thupi pen khat uh ahi. Manipur Museum ah Zou guollui van Leidi Pawlpi in a koi khenkhatte ahileh --- Suongtep Thau, Zou Thau, Tupi Thau, Teipi, Gosem, Zampi, Khuongpi, Pumka, Leelpi leh a dangdang te ahi.


Pic: Pu Selchinlaang, founder, ZOGAM LEIDI
Leidi member khat in UZO inzong Leidi Pawlpi pen Zou Cultural kembit di’n ngansieh hi chi. Leidi Pawl in Zo min kitap (adopted names) 100 phiel kaikhawm uhi. Zo min tap etsahna’n – Zogam, Zolei, Zothau, leh a dangdang. Leidi Pawlpi in summuhna neilou uhi. A ta’ngpi in amau-le-amau kitoudel ahi uhi. Leidi Pawlpi ah member 80 vel um a, kum 40 tunglamte member in pang thei dan hi. Leidi Pawlpi in Zo Bethel khuo ah Silver Jubilee ana mang ngai uhi.

 

Leidi Pawlpi in Zou Sannem Laa dawng 1000 val kaikhawm zou hi. Zogam Leidi mi ni – Pu M. Thangchinsuan leh Pu Stephen T. Semkholun malahna nuoi ah Zou Sannem Labu ‘ZOULANGAI’ (tem bang tawi na) kichi 2012 in bawlkhie uhi. Zoulangai Bu ah Laa dawng 869 um hi. Tuaban ah Laphuohte min leh khuomin tanpha’n tuang sah uhi. Tami Sannem Labupi pen khangnoute adi’a ‘Goumanpha’ ahi. Maban ah tami labu puophat a, laa tampi belap lai ding uh ahidan zong gen uhi. Papi khat in “kei mai mai inzong sannem laa 100 val ka phuo khie hi. Tami labu ah khatbe’h pang khalou” chi’n gen hi. Tua ahileh Leidi Pawlpi member 80 val te’n laa nei/phuo simchiet ding u’hia, amau (Leidi) pawl apat laa 1000 chu noptah in val ding chi mukhiet thei ahi.

 

‘Leidi Pa’ (Father of Leidi) chia minvaw a um Pu Selchinlaang (79 yrs) ahileh Burma Army ah 1954 in lut a, 1965 in pension hi. A luttung in Niangleipan (Burma) ah first posting (sep masatna) in um a, a pension ding kuon in 2nd Chin minin Mandalay a posting hi. Khaukual pan in Tedim ah Sepai lut di’n va kuan a, Kahgen khuo (Thangkhal haam zangte khuo) ah sepai lut sawm in ni 11 ka ngah vevaw chi hi. Sikul pen kana kaai kha kei a chi hi. 1963 kum in Khamngaihching (S. Geltui) toh kiteeng ua, Pasian guolzawlna goutan ta pasal 6 leh numei 2 nei uhi. Pasian venna toh a innkuon un a damkim uhi.



Leidi paah/tang neu seng seng ahihmanin a tuhna mun mun ah ke (fall) thei nawnlou hi. Leidi teh (leaves) pen akibawkeh chieng momthaang bang in kisaan thei a, a gimnam hing nam vingveng ngal hi chi’n Pu Laang in gen hi. Tuobanah gamlah a suongpi tuom tuom tung ah 17 vei ‘Pu Zo Zogam Leidi Pawlpi’ chi’n Pu Laang in ana gelh/aat ngai hi. Khuosung ah suong nga (5) Leidi min in kiphut a, tualeh suong mong mong 20 kiphut khinta chi hi.

 

Leidi pen a piching/paah laitah in inchi 6 vel a saau/ngat giep ahi lel a, a teh (leaves) tegel pen inchi khat a lian/peh giep vel in gen hi. Leidi pen kum tungtawn in paah ah, kum khat chouh dam a, kum khat a paah zou chieng shi zel hi. Abaal (azung) pen mengkhie zel in, tuochi’n Leidi kisuo zel zel chi’n gen hi.

 

Leidi Pawlpi ka phu zou uh kum bangzat ahiei nua inzong, kou khatbe’h Leidi paah mu kha ka um kei uhi. Tuachi’n khatvei mong mong a suikhe ding in ka kuon khie uhi. Ka kuon masang un Leidi Paah umdan bangchi bang’e chi a thei umsun Pi (Late) Chingkhonian, Khaukual kungah kava dawng uhi. Leidi sui a gammang lah a ka um ua, ann ne ding ka kisah laitah un kava mu kha a, loite ka dohleh “hi mah e, Ledi hi mah ei” chi’n hing dawng uhi. Tuachi’n Leidi Paah sagih (7) tah Saiboh ah kung pawlut ua, Bawng ni (2) toh ka ‘Aai’ uhi. Bawng khat pen Hausapa’n a tuo a, kou member teng in Bawng khat katuo uhi. Paah Sagih (7) ahi a, Chief Guest zong sagih ka chiel ua nuomtah leh thupitah leh in ‘Leidi’ ka aai uhi.


Leidi sui in kum ni  phiel bang kana buoi a, khatvei Leidi sui a ka kuonlai in kawlsuong tung khat a ka dahkhiet leh, ana sa’ng mama mai a. Tuomi’n ka lungsim ah “Aw kei hibang lel sui a ka um, kia (fall) in shi khataleng ka lawm te’n hing muzou diai umaw” chi’n ka ngaisun hi. Tuazaw in atung apat suongkhat khaukhat in ka khaisuh a, ka teeh (measure) leh feet 40.5 a sa’ng chi’n gen hi.

 

Leidi Pawlpi ahileh Zou tawndan leh pupa late kembit umsun ahi uhi. Tami pawlpi a pang te ahileh sannem laa sah siem, phuo siem leh a lunglutte ahi tangpi uhi. Pu Laang in itna chii 13 um chi’n gen hi. Maban ah Khamtung Tapidaw (Khristian)/Pasian Late Sannem Laa kai a sah ding Leidi Pawlpi’n kitup hi chi’n zong gen hi.


~~ BRUCE K. THANGKHAL

Joint Editor, Zogam Today

-:(O):-

Share:

No comments:

Post a Comment

Comments not related to the topic will be removed immediately.

Recent Posts

Popular Posts

Articles

SUBSCRIBE

Thangkhal Bible in Mobile

Mobile phone a Thangkhal NT Bible koih ding dan

Read Thangkhal NT Bible

JOIN KV fb

ZOMI FINS

PHOTO GALLERY

THANGKHAL COSTUMES
TBCWD TOUR 24-Sept-2022
Kulhvum Prayer

Blog Archive